Etyka badań a etyka badacza. Uwagi na marginesie lektury książki Adrianny Surmiak „Etyka badań jakościowych. Analiza doświadczeń badaczy w badaniach z osobami podatnymi na zranienie”

The article presents the assumptions and results of the analyses carried out by Adrianna Surmiak as part of her research project, which was intended to confirm the thesis of the necessity of combining the rules of formal ethics with non-normative ethics in anthropological and sociological research, as well as the close relationship between research methodology and researchers’ ethical attitude choices. In her interviews with researchers, the author of the book under review focused on three main questions: 1. the relevance of ethical issues for the researcher at each stage of his/her study; 2. what practices are considered bad or good in the research of vulnerable people; 3. what concepts, beliefs and values can be derived from analyses of the specific ways in which researchers act during their research. The article includes comments on the conclusions of the research. Those comments concern the problems that arise as a consequence of the application of unwritten principles of non-normative ethics, in particular: the attitude of the researcher, the inclusion of non-scientific forms of cognition such as empathy or sensitivity in the process of cognition, and the issue of ensuring the well-being of the subjects.W artykule przedstawione zostały założenia i wyniki analiz przeprowadzonych przez Adriannę Surmiak w ramach jej projektu badawczego, który miał potwierdzić tezę o konieczności łączenia reguł etyki formalnej z etyką nienormatywną w badaniach antropologicznych i socjologicznych, jak również istnienie ścisłego związku pomiędzy metodologią badań a wyborami etycznych postaw badaczy. W swoich rozmowach z badaczami autorka omawianej książki skupiła się na trzech zasadniczych pytaniach: 1. jakie znaczenie na każdym etapie prowadzonych badań mają dla badacza problemy etyczne; 2. jakie praktyki są uznawane za złe, a jakie za dobre w badaniach osób wrażliwych na skrzywdzenie; 3. jakie koncepcje, przekonania i wartości można wyprowadzić z analiz konkretnych sposobów postępowania badaczy w trakcie prowadzonych przez nich badań. W artykule zamieszczone zostały komentarze do wniosków, które A. Surmiak wysnuła ze swych badań. Owe komentarze dotyczą problemów, jakie pojawiają się w konsekwencji stosowania niepisanych zasad etyki nienormatywnej, w szczególności: postawy badacza, włączania pozanaukowych form poznania, jak empatia czy wrażliwość, do procesu poznania oraz kwestii zapewnienia dobrostanu badanych